Gorgonej – Gorgonina glava

gorgonej – Gorgonina glava kao apotropejski ili ukrasni motiv; predmet na kojem je prikazana

Gorgone su bila, prema grčkom mitu, tri krilate sestre: Stena, Eurijala i Meduza, kćeri Forkisa i Kete. Nazvane su Gorgronama prema ženi-aveti Gorgoni koju spominje Homer. Imale su zmije umjesto kose, a svojim su pogledom pretvarale svakoga u kamen. Meduzu, jedinu od njih smrtnu, ubio je Perzej. Njenu je glavu darovao Ateni koja ju je pričvrstila na grudi. Umjetnici antike su nastojali Gorgonama dati što strašniji izraz, ali se Meduza ipak često prikazivala kao lijepa žena sa zmijama na glavi. Gorgonej se prikazivao na oklopu ili štitu kipa božice Atene, a katkad i na oklopu rimskih careva. U arhajsko se doba javlja kao ornament na hramovima. Gorgonin je lik čest kod Grka i Rimljana kao amulet na grobovima, nadgrobnim spomenicima, kućama i novcu. Prototip vjerojatno potječe s istoka (Hetiti, Egipat)

Faze u ikonografskom razvoju gorgneiona:

1. arhaički tip: 7.-5. st. pr. Kr. – kvadratna maska s prikazom čudovišta velikih usta s ispruženim jezikom i zmijama na glavi

2. prijelazni tip: 450. – 300. pr. Kr. – demonska maska poprima ljudski lik

3. «lijepi tip»: uglavnom helenističko doba – prikazuje ljudsko lice patničkog izraza (Meduza Rondanini)

Motiv Meduze, napose u vezi s Perzejem javlja se u okviru mitoloških prikaza u tal. renesansnom kiparstvu i slikarstvu, a često i u baroku i kasnije.